Overleven in onvoorspelbare, tijdelijke poelen in Bosland

Door de droogte zijn vele poelen in Bosland, zoals in de rest van Limburg, momenteel aan het uitdrogen. Net dit soort tijdelijke waters worden onderzocht  op allerlei fysische, chemische en biologische parameters door doctoraatstudent Vincent Dolmans (VUB).

Het onderzoek spitst zich toe op waterorganismen die er toch in slagen te overleven door droogteperiodes te overbruggen als eieren in rust, zoals Kopschildkreeftjes. Een viertal poelen werd geselecteerd, op advies van boswachters Ernesto Zvar en Eddy Ulenaers (Natuur en Bos). Vincent werd tijdens de veldproef bijgestaan door collega´s Joren Snoeks en Aranya Pathak Broome.

Achtergrond
Tijdelijke poelen hebben een hoge natuur waarde, maar zijn wereldwijd bedreigd. Dergelijke biotopen bevatten slechts water tijdens  beperkte perioden van het jaar. Grondige kennis van de ecologische werking van tijdelijke aquatische systemen is noodzakelijk voor het opstellen van goede beheersmaatregelen. Met als doel het vergaren van meer informatie over deze waardevolle systemen, werden in Bosland  zowel fundamentele ecologische processen en natuurwaarde van een viertal tijdelijke poelen geanalyseerd.
Het onderzoek focust zich dan ook op het achterhalen van de condities van een goede kwaliteit tijdelijke poel, met als doel om zo de aanleg  en het behoud van tijdelijke poelen in natuurbehoudswerken te stimuleren.

Triops  – Kopschildkreeftjes
Het geslacht Triops is 350 miljoen jaar oud. Al die jaren overleven ze in droogvallende poelen door middel van hun eitjes die tegen uitdrogen bestand zijn. Helaas zijn er tegenwoordig veel minder poelen over voor deze bijzondere diertjes. Bosland is zo 1 van de 2 locaties waar deze dieren nog voorkomen in België. Nochtans spelen ze een belangrijke rol als toppredator in de poel gelijkaardig aan de rol van de wolf op het land. Onder gunstige omstandigheden worden de dieren een viertal maanden oud. Ze kunnen tot 6 cm groot worden (hun imposante staarten niet meegerekend).
In Bosland is de Triops cancriformis aanwezig.  De eieren van een verwante soort (Triops longicaudatus) worden verkocht als wetenschapsproef voor kinderen. Er moet gewoon water bij de eieren gedaan moet worden en dan ze komen uit!

Analyses
Alle poelen werden geanalyseerd op een groot aantal parameters: temperatuur, zuurtegraad, oxidatie-reductie potentiaal, %  verzadiging opgelost zuurstof, concentratie aan opgelost zuurstof, geleidbaarheid, waterdiepte bij volledig gevuld, actuele waterlengte en breedte, concentratie van het pigment cholofyll A, hetgeen een schatting is voor de hoeveelheid algen in de poel. Een drone werd gebruikt om een goed overzicht te krijgen over de poel.
Verder worden de turbiteit van het water gemeten; de concentratie organisch materiaal opgelost in het water; de concentratie van het  pigment Phycocyanine, een indicatie voor de hoeveelheid cyanobacteriën in het water. Het water werd ook bemonsterd op invertebrata met klein aquarium net voor een kwalitatieve meting en met een 64 micrometers planktonnet om een kwantitatieve analyse te doen.
Het percentage van het oppervlakte dat bedekt wordt met een bacteriële film werd bepaald en een  schatting werd gemaakt van de hoeveelheid schaduw. De aquatische vegetatie is het percentage van het oppervlak van stilstaand water dat wordt bevolkt door waterplanten die in de poel groeien, op moment van de analyses. Daar waar er planten aanwezig zijn in de pool werden die geïdentificeerd. De resultaten van de analyses in Bosland zullen samen met de analyses op diverse andere plaatsen in Vlaanderen gepubliceerd worden in de doctoraatsthesis van Vincent.