De Opkomst van de Zwarte Bij: rewilding in het Pijnven

In het natuurgebied Pijnven, gelegen te midden van het uitgestrekte Bosland, wordt een mooi initiatief ontplooid: wetenschappelijk onderzoek naar de potentie voor rewilding van de zwarte bij (Apis mellifera mellifera). Dit project, dat een samenwerking is tussen de vzw ZwarteBij.org (met bijenonderzoeker Dylan Elen) en Natuur en Bos, biedt perspectief voor het herstel van deze inheemse ondersoort in haar natuurlijke habitat. Door de terugkeer van deze bijensoort naar het Pijnven, kan de zwarte bij haar unieke rol in de lokale ecologie vervullen en bijdragen aan het behoud van biodiversiteit. Maar voor het zover is moet er nog een aantal stappen gezet worden.
Een verheugende ontwikkeling is dat de paringsstand voor de zwarte bijenkoninginnen - na een slecht jaar vorig jaar met veel volkssterfte - weer in gebruik is genomen.  Al enige jaren wordt deze bijzondere bijensoort beschermd door gepassioneerde imkers die zich inzetten voor het behoud van de autochtone zwarte bij. Met als doel zuivere bevruchting door zwarte darren, komen zij vanuit alle hoeken van Vlaanderen en Nederland naar het Pijnven om hun zwarte bijenkoninginnen te laten paren. Verantwoordelijke voor de paringsstand in het Pijnven is Iwein Verboven, werkzaam bij Natuurpunt en ZwarteBij.org.
De paringsstand bevindt zich midden in het uitgestrekte natuurgebied, waardoor de kans op bevruchting door niet-zwarte darren minimaal is. De afstand tot andere imkerijen is relatief groot, waardoor de zuiverheid van de zwarte bij goed gewaarborgd blijft. Dit is in het verleden al door wetenschappelijk onderzoek aangetoond.
Wat bijenkoninginnen zo bijzonder maakt, is dat ze slechts eenmaal in een korte periode in het jaar bevrucht worden, zij het door meerdere darren. Dit betekent dat ze voor de rest van hun leven (gemiddeld 2-3 jaar) op die ene bevruchting kunnen teren.
Gedurende een maand worden zogenoemde bevruchtingskastjes met maagdelijke koninginnen op de paringsstand geplaatst in de nabijheid van bijenkasten die voorzien in zwarte darren, in de hoop dat ze succesvol worden bevrucht. Vervolgens worden de bevruchte koninginnen door de imkers terug mee naar huis genomen waar ze hun eigen volk opstarten.
Naast deze tijdelijke paringsstand staan er op diverse plaatsen in het Pijnven kasten met zwarte bijenvolken om na te gaan hoe zij zouden kunnen overleven in het gebied en dit zonder behandelingen tegen de parasitaire Varroa-mijt, die in de imkerij doorgaans gemanaged wordt met allerlei (chemische) bestrijdingswijzen.

Levenscyclus van de honingbij
De levenscyclus van de zwarte bij volgt een boeiende reis door de seizoenen, waarbij de bijen zich aanpassen aan de veranderende omstandigheden en hun cruciale taken in de bijenkorf vervullen.
De lente markeert het begin van een nieuw bijenseizoen. Geleidelijk gaat de koningin meer eieren leggen om de kolonie te laten groeien. Werksterbijen verzamelen stuifmeel en nectar van onder meer wilg, paardenbloem en boskers als voedsel voor de groeiende larven en om de korf van honing te voorzien.
De zomer is het hoogseizoen voor de zwarte bijen, ook wel eens de ‘heidebij’ genoemd. Werksterbijen bestuiven bloemen terwijl ze nectar en stuifmeel verzamelen van linde, tamme kastanje en talloze kruidachtige planten. De korf is vol met honing, wat dient als voedselvoorraad voor de winter.
In de herfst vermindert de broedproductie en stopt uiteindelijk volledig. De bijen verzamelen zich rond de koningin en vormen een wintertros om warmte te behouden. Ze consumeren de opgeslagen honing als energiebron tijdens de koudere maanden.
In de winter is de activiteit van de zwarte bijen minimaal. Ze overwinteren in de bijenkorf en wachten geduldig op de komst van de lente. De bijen leven van de opgeslagen honing en zorgen ervoor dat de kolonie in stand blijft. Als er niet genoeg voedsel werd aangemaakt in de vorige periodes hebben de bijen het moeilijk om te overleven.