Naar een duurzame toekomst: bosbeheerders herdefiniëren ons boslandschap

In de schijnbare tegenstelling van het kappen van bomen en het achterlaten van stormhout rijst een belangrijke vraag: is er mogelijk een diepere, meer doordachte strategie achter deze ogenschijnlijk ongecoördineerde activiteiten van bosbeheerders?
Het antwoord is dat het debat rondom bosbeheer inderdaad een nieuw hoofdstuk heeft bereikt, met onder andere boswachter Eddy Ulenaers van Agentschap Natuur en Bos als promotor. Zo heeft hij -al sinds een aantal jaren- een op de toekomst gerichte aanpak  geïntroduceerd in het Pijnven.

Natuurlijke verjonging gebeurt door ruimte te creëren en daar de pioniersbomen zoals bijvoorbeeld berk of grove den zich te laten ontwikkelen. Pioniersbomen zijn bomen die gedijen in verstoorde omgevingen. Ze spelen een essentiële rol bij het herstellen van ecosystemen door snel te groeien en een gunstige omgeving te creëren voor andere planten en dieren.

Daarnaast werd  in het 1300 ha groot Pijnven-domein een 100 tal ´kloempen´ geplant in 2023. Kloempen zijn een actieve vervanging van boomsoorten op een afgemeten plek in een bestaand bos. Het aanplanten van kloempen vergroot niet alleen de diversiteit van boomsoorten in het bos, waardoor het weerbaarder wordt, maar maakt het tevens aantrekkelijker voor de bosfauna. Zo worden er bijvoorbeeld bomen gekozen die op verschillende tijdstippen bloeien, waardoor bijen meer eten vinden doorheen het jaar.
Per kloemp zou er uiteindelijk minstens één toekomstboom moeten overblijven.

Bosomvorming door introductie van kloempen
Sommige mensen uiten bezorgdheid over het ogenschijnlijk nonchalante gedrag van bosbeheerders die bomen kappen en stormhout achterlaten.
Het geeft het gevoel dat onze kostbare bossen willekeurig worden ontmanteld, zonder oog voor het behoud van de natuurlijke schoonheid. Echter, als we een diepere blik werpen op de situatie, ontdekken we dat het eigenlijk een strategische zet is om onze bossen toekomstbestendig te maken.
In het Pijnven en bij uitbreiding in veel van onze Noord-Limburgse bossen staan bosbeheerders voor de uitdaging van oudere, voornamelijk monotone dennenbossen die vatbaar zijn voor verzwakking. Omvorming van deze bossen is cruciaal voor het behoud van biodiversiteit en het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering, zoals opwarming en droogte.
Als een belangrijke pijler van duurzaam bosbeheer heeft boswachter Eddy Ulenaers  kloempen in het Pijnven geïntroduceerd. Deze kloempen, waarin diverse gecertificeerde boomsoorten worden geplant, vertegenwoordigen een aparte aanpak. De boomsoorten worden zorgvuldig gekozen op basis van hun natuurlijke habitat, waardoor ze goed passen in het Pijnven-bos. Ook wordt er rekening gehouden met de specifieke locatie binnen het Pijnven-bos waar ze worden geplant, om hun overlevingskansen te maximaliseren.
Binnen deze kloempen worden jonge bomen beschermd tegen directe zoninstraling in de zomer, door omstaande volwassen bomen. Tegen vraat door dieren wordt er  een omheining geplaatst, vervaardigd uit lokaal stormhout. Deze afrastering dient niet alleen als bescherming, maar ook als een duurzame benadering van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Terwijl de planken vergaan, groeien de bomen naar volwassenheid en worden ze meer weerbaar tegen vraat.

Selectie en  bescherming van toekomstbomen
Naarmate de jonge bomen groeien, worden de mooiste en best gewortelde exemplaren aangewezen als toekomstbomen. Deze worden gemarkeerd met een blauwe stip of lijn, een algemeen symbool dat aangeeft dat deze bomen niet mogen worden aangeraakt. Rondom deze toekomstbomen wordt geleidelijk meer ruimte gecreëerd, waardoor ze kunnen gedijen en hun wortels kunnen uitbreiden om stevig verankerd te staan tegen de tijd dat ze alleen in hun kloemp overblijven.